Λέρος: Η συντροφιά Ιστορίας και ομορφιάς

Με τη ματιά των καιρών

Απόβραδο στη γοητευτική ακρογιαλιά στο Παντέλι. Ενα ελαφρύ αναρίγισμα  της μέχρι τότε γαλήνιας θάλασσας αναγγέλλει την καθυστερημένη προβέζα που καταφθάνει. Ο Ηλίας αρχίζει να μαζεύει τα στερεωμένα στο ψιλό βότσαλο τραπεζάκια του «Σιρόκου». Ο Αποστόλης δίπλα μιλάει σε μια παρέα για τον καλύτερο παστό κολιό στο νησί που φτιάχνει ο ίδιος, ενώ η Βαγγελιώ στην κουζίνα της «Ψαροπούλας» μαγειρεύει σπέσιαλ αστακό με κριθαράκι. Παραδίπλα ο Αντώνης απολαμβάνει το τελευταίο για σήμερα τραγούδι των καρδερίνων του που είναι κρεμασμένες στην πέργκολα του «Ζορμπά». Οι σημαίες του ξενοδοχείου «Καστέλο», η ελληνική και η βυζαντινή, κυματίζουν τώρα έντονα. Πηγαίνουμε στην πιο προφυλαγμένη βεράντα του παραδοσιακού σπιτιού της Αννας Καρπαθάκη, της «Γλυκιάς Λέρου», για πατσαβουρόπιτα, σπιτική σουμάδα και λικέρ αρμπαρόριζα. Πάνω στην ώρα το κόκκινο τρεχαντήρι του Σάββα με την πράσινη κουπαστή - μια ιδιαίτερη σιλουέτα στο μικρό λιμάνι - και το καινούργιο, ωραίο, σκαρί του Γιάννη - που μας πήγε πριν στο νησάκι της Αγίας Κυριακής, μια επικράτεια των γλάρων και της κάππαρης - έριξαν τα δίχτυα για μελανούρια κοντά και γυρίζουν τώρα βιαστικά στην αγκαλιά του λόφου με το μεγαλόπρεπο μεσαιωνικό κάστρο στην κορυφή του και το «κομπολόγι» των μύλων. Εμειναν στη θάλασσα μόνο τα φώτα αυτών που ψάρευαν κάτω από τις ρυτίδες της θάλασσας καλαμάρια. Ελαμπαν σαν μεγάλες πυγολαμπίδες μέσα στον σμαραγδένιο ως βαθυγάλαζο κόσμο. Αυτό είναι το σύμπαν της Λέρου, που εξελίσσεται γύρω από το κάστρο, που η «ματιά» του πάνω σε ολόκληρο το νησί και το πολύνησο γύρω του ακολουθεί το πέρασμα των καιρών. Κι αυτή είναι η γοητεία της Λέρου: το μπλέξιμο των καιρών, των υποβρύχιων και των επίγειων διαδρομών της Ιστορίας, των επιβλητικών αρχοντικών στις γειτονιές του νησιού, τ'  Αλιντα, την Αγία Μαρίνα και τον Πλάτανο, στο ιστορικό κέντρο στο Λακκί, των μικρών ξωκκλησιών πάνω στον βράχο, της Παναγίας της Καβουράδαινας απέναντι στο στενό Λέρου - Καλύμνου, του Αγιου Ισίδωρου και των δραματικών τοιχογραφιών της Αγίας Κιουράς στο Παρθένι που ζωγράφισαν οι πολιτικοί κρατούμενοι βάζοντας και μια πινελιά από το δικό τους δράμα.  Καλώς ήλθαμε με μια σουμάδα από γλυκό πικραμύγδαλο, στον κόσμο της Λέρου.

M' αεροπλάνα και μπρατσέρες…

Σκέφτομαι την κρητικιά γιαγιά μου, την Καλλιόπη, που μερικές φορές επέστρεφε βιαστικά στο σπίτι, στο νησί, φωνάζοντας από μακριά στην κόρη της: «Φούλα, βάλε το ράδιο, τραγουδά η Αιμιλία». Είχε ακούσει από κάποια ανοιχτή πόρτα - τότε όλες οι πόρτες ήταν ανοιχτές - την Αιμιλία Χατζηδάκη να τραγουδά τον χαβά του Προύζου: Πότε θ' ανοίξουμε πανιά, να κάτσω στο τεμόνι/να δω της Λέρος τα βουνά, να μου διαβούν οι πόνοι.

Κι εμείς βλέπουμε τώρα της «Λέρος τα βουνά» και μάλιστα από ψηλά, στο τέρμα αυτής της μοναδικής αίσθησης που σου δημιουργεί το ταξίδι με αεροπλάνο πάνω στη διαγώνιο του Αιγαίου, πάνω από τις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα.

Φύσα βοριά απ' τ' Αλιντα, νότια απ' το Παντέλι/να 'ρθούναι τα ξενάκια μας να κάνουν καλοκαίρι.

- Μπρατσέρα μου ορτσάρισε, τα Σπήλια καβαζάρησε...

Σχεδόν αεροπλανική είναι η θέα από το κάστρο προς όλο το μέτωπο της Λέρου προς τη θάλασσα από Βοριά ως Νότο και ως πέρα στο πέλαγος των Νοτίων Σποράδων, την Κάλυμνο, την Κω στο βάθος, τις ακτές της Μικράς Ασίας, τους Λειψούς, την Πάτμο…

Το κάστρο του Παντελιού είναι η πιο σπουδαία μεσαιωνική μνήμη της Λέρου, έργο του 11ου αιώνα.  Μετά τον 13ο αιώνα το πήραν οι Ιππότες του Αγίου Ιωάννου της Ρόδου και το κράτησαν ως τον ερχομό των Τούρκων τον 15ο αιώνα. Είναι όμως και κάστρο της Παναγιάς, καθώς η εκκλησιά της Παναγίας του Κάστρου (17ος αιώνας) είναι ισχυρός πόλος έλξης των επισκεπτών και η μεγάλη χάρη της συνδυάζεται με την εντυπωσιακή θέα προς το νησί και το πέλαγος.           

Το σήμερα και το χθες στο Λακκί

Κρατούμενοι έμεναν και στο Λακκί, σε ένα πολυώροφο κτίριο που έκτισαν οι Ιταλοί. Αυτός ο ασφαλής κόλπος ήταν από τη δεκαετία του 1930 η ισχυρότερη ναυτική βάση τους στην Ανατολική Μεσόγειο. Στην απέναντι πλευρά του κόλπου είχαν σχεδιάσει και κτίσει μια ολόκληρη μικρή πόλη, χαρακτηριστική της αρχιτεκτονικής του ρασιοναλισμού και του φουτουρισμού που προτιμούσε το φασιστικό καθεστώς και ανέδειξε πιο γλαφυρά εδώ στη Λέρο, περισσότερο από κάθε άλλο νησί των «Κτήσεων» (έτσι αποκαλούσαν τις Νότιες Σποράδες που είχαν καταλάβει στο Αιγαίο και προσπάθησαν να ενσωματώσουν στην ιταλική μπότα). Το Porto Lago κτίστηκε από την αρχή, ενώ στη Ρόδο και στην Κω τα κτίσματα των κατακτητών ενσωματώθηκαν στον υπάρχοντα ιστό των πολιτειών. Διακεκριμένοι ιταλοί αρχιτέκτονες σχεδίασαν και έκτισαν μια ολόκληρη πολιτεία με δημόσια κτίρια και κατοικίες αξιωματούχων και υπαλλήλων. Από τα δημόσια κτίρια τα πιο χαρακτηριστικά είναι η κυκλική αγορά με τον πύργο του ρολογιού - σήμα για το Λακκί -, ο εντυπωσιακός στρατώνας στην άκρη της προκυμαίας, το ξενοδοχείο «Roma», το κινηματοθέατρο, η εκκλησία του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, το σχολικό συγκρότημα κ.ά.

Τώρα η ζωή στο Λακκί, που είναι το βασικό λιμάνι της Λέρου, κυλά ανάμεσα και μέσα σε αυτά τα κτίρια, παράλληλα με τις μνήμες. Περπατάμε μαζί με τον καλό ξεναγό μας, τον κ. Νικήτα Σπύρου, ο οποίος έχει παιδικές μνήμες από την εποχή της Ιταλοκρατίας, στον κεντρικό δρόμο της παλιάς αγοράς και σταματάμε μπροστά στο καθαριστήριο του κ. Δημήτρη Πιπέρη. Βγάζει και μας δείχνει ένα κύπελλο για ρόφημα ιταλού στρατιώτη διάτρητο από σφαίρες. Ο στρατιώτης είχε χαράξει διάφορες λέξεις και σχέδια πάνω στο κύπελλο, όπως «In to bene Leros (Egeo) 3-4-42». Ο κ. Δημήτρης το βρήκε μέσα σε μια σκινιά σε μια κυνηγετική του εξόρμηση. Βλέποντας αυτά που έγραφε πάνω του ένας συμπατριώτης του το δανείστηκε, πήγε στην Ιταλία, βρήκε τους συγγενείς του στρατιώτη, που στο μεταξύ  είχε πεθάνει, και τους το έδειξε. Μετά το έφερε πίσω στον κ. Δημήτρη που το κρατά ως ενθύμιο. Ούτως ή άλλως οι μνήμες είναι ζωντανές. Ο κ. Νικήτας, καθώς πηγαίνουμε για το «Τούνελ» της Μερικιάς, μας δείχνει τις τρεις κορυφές γύρω από το Λακκί και μας λέει ότι εκεί ήταν τοποθετημένα κανόνια που έστελναν τις οβίδες τους 18 χλμ. μακριά. Ο Alistair MacLean εμπνεύστηκε το βιβλίο του «Τα κανόνια του Ναβαρόνε» από αυτά τα αμυντικά συστήματα και κανονικά η ομώνυμη ταινία θα γυριζόταν εδώ, αλλά για διάφορους λόγους προτιμήθηκε τελικά η Ρόδος. Οταν μπαίνουμε στο «Τούνελ», ο κ. Νικήτας βλέποντας τα εκθέματα μονολογεί: «Αυτά ήταν τα παιχνίδια μας»...

Το «Τούνελ» της Μερικιάς είναι ένα μοναδικό μουσείο που ξεκίνησε από τη σκέψη του κ. Χρήστου Καρπαθάκη. Είναι ένα τμήμα του λαβύρινθου από τις στοές που διατρέχουν την περιοχή κάτω από το Λακκί. Στεγαζόταν εδώ η ναυτική διοίκηση των Ιταλών. Μέσα στις καλοφτιαγμένες στοές εκτίθενται ενθυμήματα - όπλα, στολές, οχήματα, χάρτες, φωτογραφίες, έγγραφα - όλων των πλευρών που ενεπλάκησαν στη μάχη της Λέρου. Αυτή η μάχη που κράτησε 52 ημέρες ήταν από τις πιο σκληρές. Οι Ιταλοί που έμειναν στη Λέρο από το 1912 ως το 1943 συνθηκολόγησαν και έτσι εγκαταστάθηκαν στη «Μάλτα του Αιγαίου» (έτσι αποκαλούσαν το νησί ο Γουίνστον Τσόρτσιλ, οι Αγγλοι και οι Σύμμαχοι). Οι Γερμανοί ήθελαν πάση θυσία να ανακαταλάβουν τη Λέρο με σμήνη αεροσκαφών που έριχναν ασταμάτητα βόμβες και αλεξιπτωτιστές ανάμεσα στα 300.000 βλήματα που εκτοξεύονταν από τις πολλές αντιαεροπορικές πυροβολαρχίες των αμυνομένων. Η κόλαση κράτησε 52 ημέρες και οι Γερμανοί πέτυχαν την τελευταία νίκη τους.

Η καταστροφική μανία του πολέμου αποτυπώνεται τώρα σκορπισμένη στη θάλασσα γύρω από τη Λέρο. Ναυάγια πλοίων και κουφάρια αεροπλάνων κείτονται στον βυθό. Οβίδες, κράνη, ανθρώπινα οστά, παγούρια, όπλα, σφαίρες βρίσκονται σκορπισμένα παντού. Ενα γερμανικό αποβατικό κοντά στη νησίδα Στρογγυλή, ένα βομβαρδιστικό Heinkel 111 στον όρμο Μπλεφούτι, ένα ιταλικό ανθυποβρυχιακό σκάφος στο λιμάνι του Παρθενίου, ένα μεταγωγικό αεροπλάνο  Junkers-52 που ανελκύστηκε από τον κόλπο των Αλίντων (οι ντόπιοι θυμούνται τη βέρα του πιλότου), αλλά υπάρχει και άλλο που βυθίστηκε στην ίδια περιοχή φορτωμένο αλεξιπτωτιστές. Και το πιο συγκλονιστικό ναυάγιο είναι στο λιμάνι του Λακκιού, του αντιτορπιλικού «Βασίλισσα Ολγα», το οποίο βρισκόταν εκεί μαζί με τις συμμαχικές δυνάμεις και βομβαρδίστηκε από τα γερμανικά αεροπλάνα. Πήρε μαζί του δεκάδες ψυχές.

Σε αυτές τις υποβρύχιες και υπέργειες διαδρομές του πολέμου καταδύονται ή περιηγούνται οι ομάδες που οργανώνει το γραφείο «Leros Active» (www.lerosactive.com, τηλ. 224700 24590). Μια από τις αντιπροσωπευτικές πεζοπορικές διαδρομές που έχει χαράξει το γραφείο είναι από το μουσείο του Τούνελ στη Μερικιά ως το Κατσούνι και τον Φάρο, στη σκιά του βουνού Πατέλα, όπου υπήρχε ένα από τα κανόνια του Ναβαρόνε. Εχει μήκος 4 χλμ. και περιλαμβάνει περιήγηση στο μουσείο, στα στρατιωτικά κτίρια και στα βυζαντινά ξωκλήσια του 14ου αιώνα του Αγίου Ζαχαρία και του Αγίου Σπυρίδωνα. Αυτή η βυζαντινή νότα στην περιοχή του Λακκιού ολοκληρώνεται με την επίσκεψη στον ναό του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου με ψηφιδωτά του 11ου αιώνα, μέσα στον οικισμό. Μεταξύ των κτιρίων που συναντούν οι πεζοπόροι είναι και το Κέντρο Ασυρμάτου που έχει θωρακισμένες πόρτες και παράθυρα. Από τον Φάρο, στην άκρη του ενός βραχίονα που κλείνει τον όρμο του Λακκιού, η θέα προς το πέλαγος ημερεύει τις άγριες μνήμες του πολέμου.

Γλυκές στάσεις στον Πλάτανο, στο Λακκί και στο Παντέλι

Εξω από την πόρτα του κάστρου η ασβεστωμένη κλίμακα κατεβαίνει ως τη συνοικία του Πλατάνου και μπαίνει στα δρομάκια που οδηγούν στην κεντρική πλατεία όπου βρίσκεται και το νεοκλασικό του δημαρχείου. Εδώ λειτουργεί το ζαχαροπλαστείο «Θεϊκό», μια γλυκιά στάση για ξεκούραση. Είναι το πρατήριο του ομώνυμου εργαστηρίου παραδοσιακών γλυκών και στον κατάλογό του περιλαμβάνονται τα ξεροτήγανα, τα πουγκιά του φούρνου για τους γάμους και τα πουγκιά του τηγανιού με γέμιση αμυγδάλου και μανταρινιού, τα αμυγδαλωτά, η πατσαβουρόπιτα, οι φλογέρες, οι λέρικες τυρόπιτες, η σουμάδα.

Η σουμάδα, αν και κατάγεται από τη Νίσυρο, είναι και εδώ το πιο παραδοσιακό ποτό, όπως και σε όλα σχεδόν τα Δωδεκάνησα. Σε γουστόζικα, παλαιικά μπουκάλια υπάρχει και στο Λακκί, στο ζαχαροπλαστείο του Ρεπαπή, έναν γλυκότοπο με παραδοσιακά γλυκά της Λέρου (αμυγδαλωτά με τριαντάφυλλο, με πορτοκάλι και με μαστίχα, φλογέρες κ.ά.), γλυκά ταψιού, πάστες, τούρτες, παγωτά. Ο Νικήτας που μας συνόδευε θυμήθηκε ότι τη σουμάδα την πρόσφεραν στα καφενεία το πρωί ζεστή με μοσχοκάρυδο και τη θεωρούσαν δυναμωτικό και αφροδισιακό.

Σπιτική σουμάδα - φτιαγμένη από πικραμύγδαλο από τη Νίσυρο, ζάχαρη, ψίχα ψωμιού και νερό - προσφέρει η «Γλυκιά Λέρος», μια έκπληξη στο Παντέλι, μια υπέροχη γεύση από το παρελθόν της Λέρου. Στο παραδοσιακό σπίτι του 1897 με τα τσιμεντένια κάγκελα, στον παραλιακό δρόμο της θαλασσινής γειτονιάς, έχει στηθεί το ρομαντικό περιβάλλον του «παστού», του υπνοδωματίου με τον κρέβατο του 1750, του δωματίου του αργαλειού που οι νύφες ύφαιναν τα προικιά τους, του σαλονιού με τα κάθε λογής ενθυμήματα του παραδοσιακού παρελθόντος. Ανάμεσά τους και οι φιάλες με τα λικέρ, φτιαγμένα με τη συνταγή της γιαγιάς και υλικά από τον κήπο, δυόσμο,  βασιλικό, κανέλα, αρμπαρόριζα. Στην κουζίνα ετοιμάζονται τα σπιτικά λέρικα γλυκά, πουγκιά, φλογέρες, δίπλες, πατσαβουρόπιτα, αλλά και το παραδοσιακό πρωινό της Αννας, λουκουμάδες με μέλι του Νικήτα Νταραλή, λέρικες τυρόπιτες με μυζήθρα από το μητάτο του Μανόλη Θεοχάρη στα ψηλά στο Διαπόρι, τηγανόπιτα και μπούκνες (σύκα). Μαζί με την Αννα είναι και ο Λουκάς και η Γεωργία, της οποίας η διπλωματική εργασία στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου ήταν για τα αρχοντικά του Πλατάνου και της Αγίας Μαρίνας.

Από την προκυμαία της Αγίας Μαρίνας ως το Κριθώνι και τα Αλιντα

Το δημαρχείο δεν είναι το μόνο νεοκλασικό κτίσμα σε αυτές τις γειτονιές της Λέρου. Αριστερά και δεξιά του δρόμου που κυλάει προς την προκυμαία της Αγίας Μαρίνας υπάρχουν πολλά τέτοια «αλεξανδρινά» αρχοντικά, χτισμένα από Λεριούς που πρόκοψαν στη χώρα του Νείλου τις πρώτες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα - στο χρώμα των περασμένων καιρών αλλά και της εκτυφλωτικής ώχρας ή του κόκκινου Πομπηίας. Ενα τέτοιο σκούρο κόκκινο, εντυπωσιακό κτίσμα στην προκυμαία της Αγίας Μαρίνας έχει βουτήξει τα θεμέλιά του στη θάλασσα. Εκεί στο παλιό κτίσμα στεγάζεται ένα πολύ μοντέρνο στο περιβάλλον του, στα κοκτέιλ - το δυνατό σημείο του - και στην κουζίνα του νέο στέκι. Στον κατάλογο του «The Recip» ηχούν οι νότες της δημιουργικής ελληνικής κουζίνας, τάρτα με τρυφερά κολοκυθάκια και μανιτάρια, φάβα αλλιώς, πουγκί και κεφτέδες με φρέσκα θαλασσινά, σπιτικοί μαρουλοντολμάδες, μυρωδάτοι χορτοκεφτέδες, καρπάτσιο μοσχαριού, αραντσίνι isole de Leros κ.ά.

Στην προκυμαία της Αγίας Μαρίνας σεργιανά η ζωή του νησιού από νωρίς το πρωί, από την ώρα που οι ψαράδες αραδιάζουν τα ψάρια τους πάνω στον πάγκο για να τα πουλήσουν. Στην άκρη της στέκει ο χαρακτηριστικός μύλος με έναν ή δύο γλάρους να αράζουν στις αντένες τους, το σήμα της Λέρου, απέναντι ακριβώς το εστιατόριο «Μύλος», ένας θεσμός και αυτός της ζωής στο νησί. Εκεί, ο Μάριος στην κουζίνα και ο Γιώργος έξω στη σάλα, προσφέρουν μεταξύ των άλλων καρπάτσιο χταπόδι και ξιφία αρωματισμένο με παστράμι, τυριά κανταΐφι και μέλι, καλαμάρι μαριναρισμένο για ώρες σε μυρωδικά, κοιλιά τόνου σασίμι, σουπιές κρασάτες με μαύρες ταλιατέλες σπιτικές με μελάνι.

Μια καλή στάση στον περίπατο στην προκυμαία της Αγίας Μαρίνας είναι το καφέ «Εναλλακτικό», με σύνδεση στο Διαδίκτυο.

Οι πέντε γειτονιές της Λέρου, από το Παντέλι ως τα Αλιντα, αποτελούν ένα ενιαίο μέτωπο προς τη θάλασσα. Ωραία σπίτια δημιουργούν απίθανα «παράθυρα» θέας προς τη θάλασσα, που μέσα μπαίνουν τα αγκυροβολημένα ιστιοπλοϊκά. Από «παράθυρο» σε «παράθυρο» και από τη μια μικρή θαλασσινή αγκαλιά στην επόμενη, φτάνει μπροστά στους κήπους στο Κριθώνι που είναι χτισμένο αμφιθεατρικά στους λόφους με το μέτωπο στραμμένο στο πέλαγος. Εδώ βρίσκεται μια από τις καλύτερες επιλογές για τη διαμονή στη Λέρο, το «Crithoni's Paradise Hotel» (τηλ. 22470 25120, www.crithonisparadisehotel.gr), ένα ξενοδοχείο πολλών αστέρων. Λίγο πιο πέρα ανοίγεται ο κόλπος των Αλίντων, με την εκτεταμένη αμμουδιά του, όπου βρίσκονται άλλα δύο ωραία καταλύματα, τα γουστόζικα διαμερίσματα του «Νεφέλη» (www.nefelihotels.com, τηλ. 22470 24611), και ακόμη πιο πέρα το πολύ ατμοσφαιρικό «Αρχοντικό Αγγέλου» (www.hotel-angelou-leros.com, τηλ. 6944 908.182), όλα μέσα σε ωραίους κήπους. Από εδώ και πέρα, από τον εντυπωσιακό πύργο Μπελένη που λειτουργεί ως μουσείο, συνεχίζεται η πλατιά αμμουδιά των Αλίντων, όπου λειτουργεί ακόμη ένα κατάλυμα, τα διαμερίσματα «Atlazia» (www.atlazia.com, τηλ. 22470 26150) με θέα τη θάλασσα που αρχίζει στην απέναντι πλευρά του δρόμου, και το εστιατόριο «Στέκι», με χωριάτικη από το μποστάνι του πατέρα του Γιάννη, μανιτάρια γεμιστά με τυρί στον φούρνο, μπουρεκάκια γεμιστά με τυρί και τζατζίκι στο πλάι, ντάκο με λέρικη τσίτσιρη, ένα είδος κοπανιστής, κοτόπουλο λεβάντε και άλλα μαγειρευτά φαγητά και πολλά θαλασσινά, όπως το πιο νόστιμο απ' όλα πετρόμυδο.

Από τα Αλιντα οι δρόμοι φεύγουν προς διάφορες κατευθύνσεις. Ο βασικός πάει προς αεροδρόμιο (3 χλμ.) και Παρθένι (1 χλμ. μετά). Η πρώτη διακλάδωση αριστερά πάει προς Γούρνα και Δρυμώνα, και φτάνει έξω από το λευκό εκκλησάκι του Αϊ-Γιώργη. Πριν περνάει μπροστά από έναν άλλον «ναό» των θαλασσινών, το στέκι του Σώτου. Απέναντι στην ξύλινη προβλήτα, όπου έχει δεμένη τη βάρκα που τα ψαρεύει, διατηρεί ζωντανά μέσα στη θάλασσα σπάνια όστρακα, πίνες, φούσκες, στρείδια, πετρόμυδα. Η πίνα έρχεται στο τραπέζι μέσα στο κέλυφός της με λάδι και λεμόνι και τις γαρίδες που ζουν μέσα της ακόμη να σπαρταρούν ζωντανές. Μαζί με τα όστρακα έρχονται και ροφός σουβλάκι και μυδοπίλαφο βγαλμένο από τη φαντασία της Τζένης. Η τρίτη διακλάδωση, πάλι αριστερά, πάει για τον Αγιο Ισίδωρο, όπου υπάρχει το γραφικό εκκλησάκι στον βράχο μέσα στη θάλασσα.     

Το Παντέλι με την πνοή της θάλασσας

Πάντως το Παντέλι ανασαίνει θαλασσινό αγέρα. Είναι, βλέπετε, το βασικό καταφύγιο των ψαροκάικων και τα ψάρια ακολουθούν την πιο σύντομη διαδρομή ως τα τραπέζια πάνω στην παραλία με το ψιλό βότσαλο, που κατά τη γνώμη μας είναι η καλύτερη στο νησί μαζί με τον μοναχικό κόρφο της Μερικιάς. Στην Ψαροπούλα οι ζωντανοί αστακοί και οι καραβίδες κολυμπούν ζωντανές μέσα στο ενυδρείο και  ο Αποστόλης φτιάχνει εξαιρετικό κολιό παστό. Μέσα στην κουζίνα η Βαγγελιώ ετοιμάζει  εξαιρετικό χταπόδι στιφάδο, καλαμάρι γεμιστό, γαριδομακαρονάδα, γαριδάκι μικρό Λέρου, κακαβιά με τα ψάρια καθαρισμένα μέσα και πολλά άλλα. Δίπλα, στον Ζορμπά, ο Αντώνης φτιάχνει ωραίο γαύρο ξυδάτο και φέρνουν αστακομακαρονάδα, φρέσκο τόνο σουβλάκι, καλαμάρια γεμιστά με ρύζι ή φέτα και πιπεριά, καλκάνι, λαχανοντολμάδες, ιμάμ, αρνάκι φούρνου και βραστά λαχανικά. Πιο ψηλά, στα Σπήλια, σε ένα θεαματικό μπαλκόνι πάνω από το Παντέλι, «ο καράφλας», όπως αυτοαποκαλείται ο Δημήτρης, μαγειρεύει εξαιρετικό ρυζότο  αχινού, μαζί με ωραίες σαλάτες, κοκτέιλ γαρίδας με τυρί Φιλαδέλφεια, μοσχολέμονο, βασιλικό και σάλτσα αβοκάντο, μανούρι με καραμελωμένο βαλσάμικο, σταφίδα ούζου και σουσάμι, γαρίδες με φύλλο κανταΐφι, μέντα και βασιλικό που σερβίρεται με μαρμελάδα ντομάτα και μπισκ γαρίδας.

Ο παστός κολιός είναι συνώνυμο της θαλασσινής γεύσης εδώ στη Λέρο και είναι φυσικά το βασικό προϊόν της βιοτεχνίας «Καλιρό» που λειτουργεί στο Παντέλι με παράδοση στη διακίνηση των  ψαριών από παππού. Τα βάζα που φτάνουν σε επιλεγμένα καταστήματα σε όλη την Ελλάδα - στο εξής με την επωνυμία «Λάλας» - περιέχουν εκτός από τον κολιό και χταπόδι και γαύρο και σκουμπρί.

Η ανάσα της θάλασσας μπαίνει κατευθείαν στα διαμερίσματα του Καστέλο(www.castelo.gr, τηλ. 6977628615) με τα μπαλκόνια του πάνω από τη θάλασσα και στην αυλή της μικρής γειτονιάς των διαμερισμάτων του Παντέλι Beach (www.panteli-beach.gr, τηλ. 6972600035) και φτάνει ως τον ωραίο κήπο των Filoxenia Studios (τηλ. 6949910611) πιο ψηλά στον Βρωμόλιθο.

ΠΗΓΗ http://www.tovima.gr/travel/article/?aid=517008