ΔΙΣΤΡΑΤΟ ΚΟΝΙΤΣΑΣ

Πότε ακριβώς ιδρύθηκε το χωριό Δίστρατο (πρώην Μπριάζα ή Βριάζα) αγνοούμε. Πρέπει όμως να ήταν εδώ παλιός οικισμός. Στον Κάτω Μαχαλά του Διστράτου βρέθηκαν τάφοι βυζαντινής καθώς και ρωμαϊκής ή αρχαίας εποχής στους οποίους ήταν θαμμένοι πολεμιστές με τα όπλα τους τα οποία φυσικά έπεσαν σε χέρια αρχαιοκάπηλων και εξαφανίστηκαν.
O Άγιος Κοσμάς ήρθε στη Μπριἀζα από τα Άρματα καβάλα σε ένα γαιδουράκι. Φορούσε
σκούφο κατεβασμένο χαμηλά και κρατούσε ραβδί που είχε σχήμα σταυρού στην κορυφή. Τον υποδέχτηκαν οι κάτοικοι στην τοποθεσία που είναι ο Άγιος Γεώργιος και εκεί έκανε το κήρυγμά του. Μεταξύ άλλων είπε: Εδώ που μιλώ θα φυτρώσει ένα δέντρο και θα χτιστεί μία εκκλησιά. Και πραγματικά φύτρωσε η μεγάλη βελανιδιά που υπάρχει σήμερα και χτίστηκε και ο Άγιος Γεώργιος που τον πυρπόλησαν οι Γερμανοί και ξαναχτίστηκε μεταπολεμικά. Κατά την Επανάσταση του 1821, αρκετά Μπριαζιώτικα παλικάρια κατέβηκαν στη Ρούμελη και πολέμησαν στο Μεσολόγγι αλλά τα ονόματά τους δεν διασώθηκαν.
Όπως σε όλα τα βλαχόφωνα χωριά της Πίνδου, έτσι και στη Μπριάζα, η ρουμανική προπαγάνδα άπλωσε τα πλοκάμια της από τα χρόνια της τουρκοκρατίας και προσπάθησε να παρασύρει τους κατοίκους της να προσχωρήσουν σ᾿ αυτήν. Δεν κατόρθωσε όμως να αρπάξει παρά μόνο μερικούς φτωχούς, στους οποίους μοίραζε χρήματα, και ελάχιστους αργυρώνητους, στους οποίους υπόσχονταν να σπουδάσει δωρεάν τα παιδιά τους στη Ρουμανία. Η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων στάθηκε πιστή στις προαιώνιες Ελληνοχριστιανικές παραδόσεις της και έτσι δεν δέχτηκε την αλλαγή της γλώσσας ούτε στο σχολείο ούτε στην εκκλησία.
1912-1913: Μόλις ο ελληνικός στρατός προήλασε στη Μακεδονία και κατέλαβε τη Θεσσαλονίκη, αμέσως τότε, κατά το Νοέμβριο του 1912, όλα σχεδόν τα ορεινά χωριά της Επαρχίας Κόνιτσας, επαναστάτησαν.
Στη λάκκα του Αώου πρώτη-πρώτη ξεσηκώθηκε η ηρωική Βριάζα με αρχηγούς και πρωτοστάτες το Μουχτάρη (Πρόεδρο) της Νικόλα Γούλα, τον ιερέα Παπαθανάση Πίσπα, το Τζήμο Γεράση και το δάσκαλο Ξενοφώντα Παπάζογλου από τη Ντοβρά. Με μερικούς γκράδες που τους είχαν κρυμμένους στο Κοιμητήριο της εκκλησίας από την εποχή του Μακεδονικού Αγώνος και με άλλους που έφερε ο δάσκαλος από την Κοζάνη, οπλίστηκαν εκατό περίπου Βραζιώτικα παλικάρια και με διάφορα στρατηγήματα ανάγκασαν τον αποσπασματάρχη Τζιαφέρ Τσιαούση και τον απαίσιο Ρουμάνο αρχιληστή Τραγιάν να φύγουν δια νυκτός από το χωριό τους.
1940-1944: Το Δίστρατο πυρπολήθηκε δύο φορές από τους Γερμανούς, τον Οκτώβριο του 1943 και τον Ιούλιο του 1944. Κάηκαν 220 σπίτια, το σχολείο και η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.
Τα κυριότερα επαγγέλματα με τα οποία ασχολούνταν οι παλιοί Μπραζιώτες ήταν του υλοτόμου, κατρανά, κτηνοτρόφου και κερατζή (αγωγιάτη).
Οι περισσότεροι ήταν και είναι ακόμη υλοτόμοι και δασεργάτες και εργαζόταν -όπως και σήμερα- σε όλη την Ήπειρο, Θεσσαλία και Δυτική Μακεδονία. Στα παλιά χρόνια υπήρχαν υλοτόμοι που δεν μεταχειρίζονταν καθόλου το πριόνι. Ήταν τέλειοι τεχνίτες και μόνο με το τσεκούρι έβγαζαν γρεντές για πελεκητές και σχιστές για πατώματα και στέγες, πέταυρα, πέλες, πασσάλους και άλλα διάφορα όπως ξυλοδέματα και σανίδες ακόμη για πατώματα που παιδεύονταν κατόπι οι μαραγκοί ολόκληρες μέρες να τις πλανίζουν για να τις φέρουν σε λογαριασμό. Είχαν και τις σιάρες, μεγάλα χειροπρίονα που τα δουλεύανε ζευγάρι από δύο μαζί για να γκρεμίζουν και να τεμαχίζουν τους κορμούς των δέντρων. Σήμερα έχουν τα αλυσσοπρίονα γι αυτή τη δουλειά. Του κορμούς των δέντρων τους τετραγώνιζαν με το τσεκούρι και κατόπι τους έσχιζαν με τα μεγάλα χειροπρίονα (μπρατσόλια), βγάζοντας γρεντές, σανίδες κλπ. Κι αυτά φυσικά τα δουλεύανε ανά δύο τεχνίτες. Όπου υπήρχε κοντά νερό έστηναν και νεροπρίονα. Έχουν και τις κορδέλες για ψιλότερες δουλειές. Το να φτάσει κανείς και να εγκαταστήσει ένα υδροπρίονο (νεροπρίονο) απαιτούσε τέχνη, δεν ήταν εύκολη δουλειά.
Κατρανάδες που έφτιαχναν κατράνι ή κατράμι, θερμαίνοντας με ειδικό τρόπο το δαδί, ήταν αρκετοί. Το χρησιμοποιούσαν τότε σαν επουλωτικό για πληγές ζώων και ανθρώπων, σαν βάλσαμο, κατάπλασμα κλπ.
(Επιλογή από κείμενο του Αναστ. Ευθυμίου) ......https://distratokonitsas.wordpress.com/